system_losowość_dyskurs (system_randomness_discourse)

PL
Współczesna sztuka coraz częściej funkcjonuje jako pole napięć i dialogu między różnymi siłami: porządkiem i chaosem, strukturą i przypadkiem, normą i oporem. Trójmian „system – losowość – dyskurs” stanowi niezwykle użyteczne narzędzie do analizy tych zależności, ukazując, jak różne elementy kształtują zarówno proces twórczy, jak i recepcję dzieła.
System w sztuce symbolizuje reguły – zarówno te przyjęte świadomie przez twórcę, jak i te narzucone przez kontekst społeczno-kulturowy. Może być to zestaw zasad kompozycyjnych, schemat algorytmu generatywnego czy konwencje instytucjonalne rządzące obiegiem sztuki. System pełni funkcję ramy: porządkuje rzeczywistość artystyczną, ale jednocześnie tworzy punkt odniesienia, od którego artysta może się odbić – kwestionując go, demontując lub przekształcając.
W kontrze do systemu pojawia się losowość, czyli nieprzewidywalność, przypadek, otwartość na to, co nieplanowane. Wprowadzenie losowości do dzieła sztuki to często strategia oporu wobec racjonalnych struktur – forma dekonstrukcji autorskiej intencji. Przypadek może stać się źródłem innowacji, nadając dziełu nowy sens, który nie był wcześniej zamierzony. W tym kontekście losowość nie tylko uwalnia twórczość, ale też zaburza dominujące porządki, wystawiając na próbę granice między kontrolą a chaosem.
Z kolei dyskurs to przestrzeń interpretacyjna, w której sztuka nabiera znaczenia. To nie tylko język krytyki artystycznej czy teorii, ale też szersze społeczne narracje, w które dzieło zostaje wpisane. Dyskurs potrafi zarówno legitymizować system, jak i go podważać. Dzieło sztuki nie istnieje w próżni – staje się częścią większej rozmowy o świecie, często wchodząc w konflikt z dominującymi ideologiami czy normami kulturowymi.
Zestawienie tych trzech elementów ukazuje sztukę jako dynamiczne pole sił. System daje strukturę, losowość wprowadza nieprzewidywalność, a dyskurs nadaje znaczenie. Artysta może balansować między nimi, świadomie wykorzystując ich napięcia, by tworzyć dzieła wielowarstwowe, otwarte na różne interpretacje i reakcje. W ten sposób trójmian „system – losowość – dyskurs” nie tylko opisuje funkcjonowanie sztuki, ale też inspiruje do refleksji nad jej społeczną i kulturową rolą.

EN
Contemporary art increasingly functions as a field of tension and dialogue between various forces: order and chaos, structure and chance, norm and resistance. The trinomial "system – randomness – discourse" provides an exceptionally useful tool for analyzing these interdependencies, revealing how various elements shape both the creative process and the reception of a work.
A system in art symbolizes rules – both those consciously adopted by the artist and those imposed by the socio-cultural context. This can be a set of compositional principles, a generative algorithm framework, or the institutional conventions governing the circulation of art. A system serves as a framework: it organizes artistic reality, but at the same time creates a point of reference from which the artist can deviate – by questioning, dismantling, or transforming it.
In opposition to the system, randomness emerges, meaning unpredictability, chance, and openness to the unplanned. Introducing randomness into a work of art is often a strategy of resistance to rational structures – a form of deconstruction of the artist's intention. Chance can become a source of innovation, imbuing a work with new meaning that was not previously intended. In this context, randomness not only liberates creativity but also disrupts dominant orders, testing the boundaries between control and chaos.
Discourse, in turn, is the interpretive space in which art acquires meaning. It is not only the language of art criticism or theory, but also the broader social narratives within which the work is embedded. Discourse can both legitimize a system and undermine it. A work of art does not exist in a vacuum—it becomes part of a larger conversation about the world, often coming into conflict with dominant ideologies or cultural norms.
The juxtaposition of these three elements reveals art as a dynamic field of force. The system provides structure, randomness introduces unpredictability, and discourse imbues meaning. The artist can balance between them, consciously exploiting their tensions to create multi-layered works, open to diverse interpretations and responses. In this way, the trinomial “system – randomness – discourse” not only describes the functioning of art, but also inspires reflection on its social and cultural role.

Uczestnicy / participants:
Štefan BALÁZS (SK), Renate BORGEN (DK), Carol-Ann BRAUN (FR), Maria CUEVAS (ES), Gabriel DE GAUDI (IT), Judith DUQUEMIN (AUS), Gerhard HOTTER (DE), Roman LANG (DE), OSTER + KOEZLE (DE), Ovidiu PETCA (RO), Agnieszka WASIAK (PL), András WOLSKY (HU).